Linia kolejowa łącząca Dęblin z Dąbrową, wybudowana na terenie Królestwa Polskiego, miała dla jej inwestorów znaczenie ekonomiczne, ale dla władz carskiej Rosji, które wyraziły zgodę na jej budowę była przede wszystkim budowlą o znaczeniu strategiczno-wojskowym. Jednym z warunków realizacji nowej linii kolejowej, które postawiono kierowanemu przez J.G. Blocha Towarzystwu Drogi Żelaznej Iwangorod-Dąbrowa, była budowa dwóch tuneli na jej trasie. Tunele miały służyć do zablokowania trasy kolejowej na wypadek wojny z Cesarstwem Niemieckim lub Monarchią Austro-Węgierską. Jak pokazała późniejsza historia plany wojskowych doczekały się realizacji.
 |
| Tunel kolejowy od strony Miechowa, karta z albumu "Droga kolejowa dęblińsko-dąbrowska" Twórca: Brandel, Konrad (1838-1920) (zdjęcie 1) |
Teren przez który zaprojektowano trasę linii kolejowej jest płaski. Budowa tuneli była pomysłem absurdalnym z ekonomicznego punktu widzenia. Bloch robił co tylko mógł, aby zrezygnowano z tuneli. Naciski na urzędników carskich odniosły ten skutek, że na Drodze Żelaznej Iwangorodzko-Dąbrowskiej zbudowano tylko jeden tunel. Spośród kilku propozycji - Kępie (Kempke), Suchedniów, Wzdół koło Sandomierza - zdecydowano się na lokalizację tunelu pod Białą Górą (okolice wsi Kępie). Był to niebagatelny wydatek. Tunel kosztował akcjonariuszy ponad milion rubli1,2.
Budowę tunelu pod Miechowem (była to pierwsza oficjalna nazwa tunelu) rozpoczęto w 1882 roku3. Roboty prowadzono z dwóch stron jednocześnie. Tunel został przebity 27 lipca 1883 roku. Tak o budowie tunelu pisano w Kurjerze Warszawskim: "Północny szyb tunelu otrzymał nazwę Ferdynand od imienia inspektora dróg żelaznych w Królestwie, p. Rydzewskiego, galerja zaś południowa tunelu otrzymała nazwę Jan od imienia naczelnego szefa nowej kolei, p. Blocha. (...) Budowany on jest na sposób t. z. belgijski, pod naczelnym kierunkiem inżeniera, p. Wellera, zarządem naczelnika dystansowego, p. Rupniewskiego Bolesława, przy siłach wykonawczych górnika włoskiego, Franc. Corradiniego i nakładem p. J. Blocha. Dotąd ukończono przebicie góry i roboty w dolnej galerji, pozostaje więc jeszcze budowa górnej galerji, tj. calloty, wyłamanie przedziału między galerjami, tj. calizny i urządzenie sklepienia."3
Tunel został oddany do użytku 25 stycznia 1885 roku (urzędowa ceremonia inauguracji kolei Iwangrodzko - Dąbrowskiej)4. Oficjalne otwarcie tunelu odbyło się jednak dużo wcześniej (19 września 1884 r.). Można było o tym przeczytać w Kurjerze Warszawskim: "Z Kielc donoszą nam, iż w dniu 19-tym b.m. pan minister komunikacyj przyjechał koleją dąbrowską do Miechowa. Przybywszy do 7-go oddziału, p. minister, w towarzystwie inspektora Rydzewskiego, dyrektora J.G. Blocha i naczelnika oddziału Rupniewskiego, położył ostatnią cegłę w tunelu, przez który następnie całe towarzystwo przejechało najpierwszym pociągiem"5.
Tak o tunelu pisał Stanisław Sienicki w Opisie Drogi Żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowskiej (wyd. 1885, str. 9): "Godnym jest także uwagi tunel pod st. Miechów, jak dotąd jedyny na drogach żelaznych Królestwa. Tunel przekopany jest w wyniosłych wzgórzach pod wsią Piaskowcem, 2457 długi, 27 wysoki, 17 szeroki st. ang. w świetle, cały obmurowany cegłą, jakiej zużyto przeszło 3,500,000 sztuk. Przy ujściach pokłady wierzchnie równają się 12 sążniom grubości, ku środkowi zaś pokłady wapienia marglowego nakrywającego tunel dochodzą do 28 sążni średnicy. Wyloty tunelu obmurowane, opatrzone są datą rozpoczęcia i ukończenia budowy 1882 - 1884. W wewnętrznej galeryi mieszczą się nisze albo komory dla schronienia służby drogowej i 12 kamer, mających w poziomem przecięciu kształt litery T. dla celów strategicznych".
Kilka lat po wybudowaniu tunelu uwidoczniły się jego wady projektowe. Zaobserwowano lasowanie się cegły, a następnie kruszenie i odpadanie cegły ze sklepień. Było to spowodowane działaniem kwasu siarczanego, który wytwarzał się z siarki, zawartej w dymie parowozowym, który głęboko przenikał w wilgotną cegłę oraz rozsadzeniem muru nasiąkniętego wodą przy jej zamarzaniu. Woda, która dopływała do ścian tunelu pochodziła od opadów atmosferycznych oraz wód zaskórnych. Naprawy były kosztowne i długotrwałe. Praktycznie nie potrafiono sobie z tym problemem poradzić przez wiele lat7.
Ponieważ ruch pociągów na linii kolejowej był coraz większy, więc podjęto decyzję o budowie drugiego korytarza tunelu Miechowskiego. Linia kolejowa przechodząca przez tunel wchodziła wtedy w skład Nadwiślańskich Skarbowych Dróg Żelaznych (Privislinskija Kazennyja Zeleznyja Dorogi - pod bezpośrednią kontrolą władz rosyjskich - upaństwowiona). W latach 1910−1912 zbudowano drugą nitkę tunelu1.
Konflikty zbrojne, które zapoczątkował wybuch I Wojny Światowej, "sprawdziły" przydatność tunelu z wojskowego punktu widzenia. W 1914 roku tunel wysadzany był dwukrotnie, Jako pierwsi zrobili to Rosjanie, tuż po wybuchu wojny. Tunel został szybko naprawiony przez niemieckich i austro-węgierskich saperów. Kilka miesięcy potem sytuacja na froncie uległa zmianie. Rosjanie ruszyli do natarcia. Gdy wzdłuż linii kolejowej Dęblin - Dąbrowa cofała się armia austriacka, saperzy niemieccy dokonywali zniszczeń na linii kolejowej. Spowalniało to armię rosyjską, która pozostawała około 50 km w tyle za Austriakami. W dniu 3 września 2014 roku, w którym Rosjanie zdobyli Kielce, zniszczono ponownie tunel Miechowski6. Tunele odbudowano dopiero po wojnie w 1920 roku1.
W 2005 roku dokonano zmiany nazw nitek tunelu. Po prawie 100 latach, tunel "Ferdynand" przemianowano na "August", a tunel "Jan" na "Włodzimierz". Okoliczności i powody tej zmiany są co najmniej dziwne. Ustalenie osób, które kryją się pod imionami "August" i "Włodzimierz" okazało się niemożliwe. Obecne nazwy zostały umieszczone na prowizorycznych tablicach, bo trudno uznać za docelowe paździerzowe tablice na których umieszczono napisy z nowymi nazwami tuneli.
Szczególnie niezrozumiała jest zmiana nazwy "Jan" - nazwy pochodzącej od imienia bankiera, dyrektora i budowniczego Drogi Żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowskiej ... króla kolei żelaznych! Bloch jest postacią kontrowersyjną, ale usunięcie - po 100 latach - nazwy tunelu "Jan" wydaje się małostkowe.
 |
| Tunel kolejowy od strony Miechowa, karta z albumu "Droga kolejowa dęblińsko-dąbrowska" Twórca: Brandel, Konrad (1838-1920) (zdjęcie 2) |
____________________
1. Tunel pod Białą Górą. Dostępny w Internecie w https://pl.wikipedia.org/wiki/Tunel_pod_Białą_Górą. Dostęp: 17.03.2021.
2. Ekspres Zagłębiowski nr 7 z dnia 3 września 1994 roku.
3. Kurjer Warszawski. R.63, nr 200b z 26 lipca (7 sierpnia 1883) - wydanie wieczorne, str 12. Źródło: Biblioteka Jagiellońska.
Główny plik publikacji: /0280_NDIGCZAS035218_113238070.pdf. Dostęp: 17.03.2021.
4. Gazeta Kielecka nr 8 z dnia 16 (28) stycznia 1885 roku. Żródło: Biblioteka Narodowa: polona.pl/item/47055971. Dostęp: 17.03.2021.
5. Kurjer Warszawski. R.64, nr 265a (24 września 1884). Źródło: Biblioteka Jagiellońska. Główny plik publikacji: /0430_NDIGCZAS035218_113332780.pdf. Dostęp: 17.03.2021.
6. Inżynier Kolejowy 1929 nr 1. Pierwsze zniszczenia masowe Wielkiej Wojny str. 31. Źródło: BG PW. Dostępny w Internecie w https://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/publication/5572/edition/5413/content. Dostęp: 17.03.2021.
7. Rusztowania przenośne o pomoście ruchomym w tunelu miechowskim na drodze żelaznej Dęblińsko-Dąbrowskiej Twórca: Malinowski, Ignacy. Źródło: Biblioteka Narodowa. Dostępny w Internecie w https://polona.pl/item/rusztowania-przenosne-o-pomoscie-ruchomym-w-tunelu-miechowskim-na-drodze-zelaznej,Njc4NjQ2ODY/. Dostęp: 17.03.2021.
Zdjęcia:
1. Tunel kolejowy od strony Miechowa, karta z albumu "Droga kolejowa dęblińsko-dąbrowska" Twórca: Brandel, Konrad (1838-1920). Właściciel praw: Muzeum Narodowe w Warszawie. Dostępny w Internecie w https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/1004612. Dostęp: 17.03.2021.
2. Tunel kolejowy od strony Miechowa, karta z albumu "Droga kolejowa dęblińsko-dąbrowska" Twórca: Brandel, Konrad (1838-1920). Właściciel
praw: Muzeum Narodowe w Warszawie. Dostępny w Internecie w https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/1004613. Dostęp:17.03.2021.
| zdjęcia z 6 czerwca 2018 roku|
____________________
Znajdziesz też w magazynie TOROWY 11/2021
0 komentarze
Zapraszam do komentowania wpisów na blogu