Gdy pociąg wąskotorowy relacji Pińczów - Umianowice, jadąc nieśpiesznie, zniknął za jednym z łuków w dolinie Nidy, wróciłem do samochodu i pojechałem za pociągiem, ale okrężną trasą w kierunku stacji kolei wąskotorowej Umianowice. Na teren stacji dotarłem po przyjeździe pociągu. Pasażerowie zdążyli opuścić wagony i rozbiegli się po równi stacyjnej. Główną atrakcją dla przybyłych osób jest piknik na terenie stacji, powiązany z konsumpcją na wolnym powietrzu. Na stacji Umianowice, postój rozkładowego pociągu relacji Pińczów - Umianowice - Pińczów trwa 75 minut.
W tym czasie pasażerowie mają możliwość obejrzenia infrastruktury kolejowej stacji. Dla sympatyków kolejek wąskotorowych główną atrakcją Umianowic są estakady kolejowe ułożone na podkładach kolejowych, stara wieża ciśnień oraz jedyny na tej wąskotorówce trójkąt torowy.
Historia stacji Umianowice nierozerwalnie związana jest z historią Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej. Stacja kolei wąskotorowej o rozstawie 600 mm powstała na terenie Umianowic na przełomie 1915/1916 roku. Została zbudowana na potrzeby armii austriackiej, która zajęła te tereny w okresie I Wojny Światowej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości kolejka wąskotorowa została przejęta przez państwo polskie. W 1951 roku stacja uzyskała status stacji węzłowej. Rok później został oddany do użytku budynek stacyjny. Przez większość tego okresu stacja była administrowana przez PKP. Ostatni, regularny pociąg PKP na teren stacji Umianowice dotarł w 1993 roku.
Stacja położona była na 21,070 km linii Jędrzejów Wąskotorowy Osobowy – Szczucin koło Tarnowa Wąskotorowy. Na stacja rozpoczynała również bieg linia Umianowice – Cudzynowice. Najbliższe Umianowic stacje i przystanki to: Motkowice (4,170 km), Hajdaszek (2,670 km), Pińczów (9,120 km). Na stacji funkcjonowało 7 torów,Historyczna infrastruktura stacyjna Umianowic została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych (NID: nr rej.: A-1185/1-5 z 20.02.1995). W szczególności, wpisane do rejestru zabytków zostały: torowisko z obiektami inżynierskimi na odcinku Jędrzejów–Umianowice–Pińczów i Umianowice–Sędziejowice, drewniany budynek stacyjny i wieża ciśnień.
Najbliższa przyszłość kolei wąskotorowej na terenie Umianowic jest niepewna. Wszystko za sprawą dużej inwestycji, którą na tym terenie zamierza przeprowadzić Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych. W terenie zajmowanym przez ŚKW oraz w bezpośrednim sąsiedztwie terenów kolejowych ma powstać "Ośrodek Edukacji Przyrodniczej na Ponidziu". To teren o wysokich walorach przyrodniczych, obejmujący tereny Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego oraz Natura 2000 (tzw. Śródlądowa delta Nidy). 11 kwietnia 2019 został ogłoszony przetarg na budowę "Ośrodka Edukacji Przyrodniczej na Ponidziu" w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020, oś priorytetowa 4. "Dziedzictwo naturalne i kulturowe", Działanie 4.5 Ochrona i wykorzystanie obszarów cennych przyrodniczo. Całkowite nakłady inwestycyjne wyniosą około 14,5 mln zł.
W ciągu ostatnich kilku lat, na łamach lokalnej prasy przetoczyła się dyskusja w sprawie wpływu budowy Ośrodka Edukacji Przyrodniczej na dalsze funkcjonowanie kolei wąskotorowej na Ponidziu. Przerwa w działaniu kolejki może mieć dalekosiężne dla niej skutki. Burmistrz Jędrzejowa optował jakiś czas temu za stworzeniem kolejki, której pociągi kończyłyby bieg w okolicy wsi Stawy (przed mostem na Nidzie). Przeciwni temu byli samorządowcy z Pińczowa, którzy chcieli zachowania dotychczasowego status quo. Niejako przy okazji pojawił się trzeci "rozgrywający" w postaci Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, który zamierza przywrócić kursowanie pociągów na 2,5 km odcinku Hajdaszek – Umianowice. Powstał nawet specjalny projekt "Stacja Hajdaszek – Kolejowy Skansen". Odpowiedź na temat przyszłości ŚKD, w tym stacji w Umianowicach otrzymaliśmy w lipcu tego roku. 23 lipca, na nadzwyczajnym zgromadzeniu udziałowców Spółki Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa "Ciuchcia Ekspres Ponidzie", zdecydowano o likwidacji spółki. Przy jednym głosie wstrzymującym przyjęto uchwałę w sprawie rozwiązania spółki z dniem 30 października 2019 roku. Likwidatorem spółki ustanowiona jej obecnego prezesa Edwarda Chroszyńskiego. Proces likwidacji spółki ma zakończyć się 1 stycznia 2020 roku.
Dalsze losy ŚKD zależą od marszałka województwa świętokrzyskiego. Prawdopodobnie zostanie podjęta decyzja o utworzeniu nowej spółki. Koncepcja jest następująca: z dniem likwidacji spółki, jej majątek przejmie Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, który również zostanie operatorem kolejki wąskotorowej. Udziałowcami spółki, oprócz Urzędu Marszałkowskiego, będą samorządy, które tworzyły dotychczasową spółkę. Zmienią się jednak udziały poszczególnych samorządów w nowo powołanej spółce. Dominującym udziałowcem będzie Urząd Marszałkowski. Przekazanie spółki jednostce podległej Marszałkowi Województwa ma zapewnić środki, nie tylko na bieżącą działalność kolejki, ale także na jej rozwój.
Budowa "Ośrodka Edukacji Przyrodniczej na Ponidziu" spowoduje duże zmiany w krajobrazie stacji Umianowice. Zaowocuje całkowitą zabudową przestrzeni wewnątrz trójkąta torowego oraz na równi stacyjnej. Budynek stacyjny zostanie zaadaptowany na cele wystawienniczo - gastronomiczne. Również wieża ciśnień zostanie przebudowana na ... cele obserwacji ornitologicznych. Czy Umianowice po zmianach dalej będą stacją kolei wąskotorowej? Czy połączenie kolei z ośrodkiem edukacji przyrodniczej wpłynie na rozwój, czy też upadek jędrzejowskiej wąskotorówki? Pytania można mnożyć, ale odpowiedzi nie zna dzisiaj nikt.
/ zdjęcia z 1 października 2017 roku /
Bibliografia:
[1]. expres-ponidzie.k-ow.net: Umianowice - miejsce jedyne w swoim rodzaju
[2]. rynek-kolejowy.pl: Czy „Ciuchcia Ekspres Ponidzie” dojedzie do Pińczowa w przyszłości?
[3]. jedrzejowska.net: Spółka „Ciuchcia Ekspres Ponidzie” do likwidacji
____________________
Znajdziesz też w magazynie TOROWY 11/2021
0 komentarze
Zapraszam do komentowania wpisów na blogu